نام چند تن از یاران امام رضا(ع)

احمد بن محمد بن خالد برقی(متوفی274ق.)،یاران امام را سه گروه میداند:

الف)یاران امام صادق(ع)که به مکتب امام رضا(ع)نیز راه یافتند؛افرادی چون:حماد بن عثمان،حماد بن عیسی جهنی،ابراهیم بن عبدالحمید،حماد بن بکر ازدی و ابو اسحاق الخراسانی.

ب)یاران امام کاظم(ع)که امام رضا(ع)را نیز درک کردند؛شخصیت هایی چون:سلیمان بن جعفرجعفری،محمد بن سلیمان دیلمی،عبد الله بن مغیره،عبدالله بن جندب بجلی،محمد بن صیقل ازدی،محمد بن خالدبرقی قمی،علی بن سوید شیبانی،احمد بن محمد بن ابی نصر بزنطی،یونس بن عبد الرحمن.

ج)شاگردان امام رضا(ع) که در عصر ایشان رشد کردند؛شیخ طوسی،نام318نفر و شریف  قرشی367نفر از یاران و راویان امام رضا(ع)را ذکر میکند.

افراد زیر را می توان از مهم ترین شاگردان مکتب علمی امام برشمرد:

1-یونس بن عبدالرحمن

او یکی از والاترین شاگردان امام رضا(ع)بود که درسال های نخست عمر خود،امام صادق(ع)را در بین صفا و مروه زیارت کرده بود.او را علامه و فقیه ترین دانشمند زمان خود،برشمرده اند که آثار تالیفی بسیار از خود بجای گذاشت.

امام رضا(ع)به دانش او اذعان داشت و او را می ستود.یونس در سال208ق.درگذشت.

2-صفوان بن یحیی؛او دانشمند بنام شیعی است که در نزد امام رضا(ع)منزلت و جایگاه ویژه یافت. همچنین وکالت امام را به عهده داشت.آثار بسیاری را به او نسبت دادند.

یکی ازویژگی های او،پارسایی وعبادت اوست به گونه ای که صفوان را عابدترین یارامام دانسته اند.

3-فضل بن شاذان نیشابوری؛او یکی ازفقیهان و متکلمان شیعی است که در بین یاران امام شخصیتی مبارز وبرجسته است به گونه ای که خراسانی ها برجایگاه او غبطه می خوردند.او180 کتاب نوشت.

4-اباصلت هروی؛نامش عبد السلام بن صالح است.او اهل هرات بود و ازشیعیان و محبان بااخلاص اهل بیت به شمار می رفت و این مساله،سبب دشمنی برخی از عالمان متعصب سنی گردید.از افتخارات زندگی او،خادمی امام رضا(ع)درخراسان بود.او را از خواص دانسته اند.اباصلت هروی از امام رضا(ع)روایات مهمی نیز نقل کرده است.کتاب «وفاه الرضا(ع)»از اوست.

محمد بن خالدبرقی،عبد العزیز بن مهتدی قمی،حسن بن محبوب،حسن بن علی فضال،عبدالله بن جندب کوفی،و یونس بن یعقوب نیز از یاران مهم امام رضا(ع)به شمار می آیند.

          برگرفته از کتاب پرسمان رضوی،جلد2،صفحه53و54

نویسنده : غلامحسین صمیمی ، صفحه 137

همسر حضرت رضا(ع) ابتدا ام ولده بوده که مادر امام جواد(ع) است.

مرحوم کلینی می نویسد نام مادر امام جواد (ع) سبیکه و بگفته برخی خیزران بوده که از خاندان ماریه مادر ابراهیم فرزند پیغمبر(ع) بوده است.

اولاد آن حضرت ظاهرا منحصر بوجود امام محمد تقی حضرت جوادالائمه بوده است.

ولی به نقل صاحب منتخب التواریخ حمدالله مستوفی در تاریخ گزیده می نویسد که شاهزاده حسین که در قزوین مدفون است از فرزندان امام رضا (ع) است همچنین محدث قمی در کتاب خود بنام فوائد الرضویه روایتی از فاطمه دختر حضرت رضا(ع) در فضیلت شیعیان علی(ع) نقل کرده است.

ممکن است شاهزاده حسین و فاطمه در زمان حیات خود امام فوت کرده باشند و شاید هم شاهزاده حسین از اولاد امام جواد (ع) باشد اما آنچه مسلم است و شیخ مفید نیز به آن اشاره کرده است وقتی حضرت رضا(ع) از دنیا رفت سراغ نداریم که فرزندی جز حضرت جواد (ع) که در هنگام وفات پدر هفت سال و چند ماهه بوده داشته باشد.

مأمون پس از انتصاب حضرت رضا(ع) بمقام ولیعهدی بنا به اقتضای سیاست خویش دختر خود(بنا بعقیده بعضی خواهر خود) ام حبیب را بحضرت تزویج کرد و دختر دیگرش را نیز که ام الفضل نام داشت برای امام جواد (ع) نامزد نمود.

شکی نیست که ام حبیب نقش جاسوسه را در خانه حضرت رضا(ع) داشته و خواهرش ام الفضل هم که زوجه امام جواد (ع) بود بدستور عمویش معتصم شوهرش را مسموم نمود.

منبع:همسران وفرزندان امام رضا

طبق مشهور آن حضرت تنها همسرش حضرت خيزران و تنها فرزندش امام جواد علیه السلام بوده و فرزند ديگري براي آن حضرت ذکر نکرده اند.

در عصر امام رضا(ع) برای مکتب امامت شرایط و موقعیتی پیش آمد که در تاریخ امامت بی نظیر بود. عباسیان که با شعارهایی چون «الرضا من آل محمد» و دعوت به اهل بیت(ع) قیام کرده بودند، پس از به دست گرفتن خلافت، علویان را که علم مبارزه برافراشته بودند، بشدت سرکوب کردند. مامون برای مقابله با مکتب امامت، مکر جدیدی به کار برد. او با فرا خواندن امام رضا(ع) ازمدینه به مرو که پایتخت آن روز عباسیان بود، در اولین فرصت پس از ورود امام رضا(ع) به مرو، آن حضرت را به ولیعهدی برگزید و امام (ع) را وادار به پذیرش آن کرد. امام(ع) نیز با شرط دخالت نکردن در مسایل حکومتی آن را پذیرفتند و در اولین گام توطئه ولیعهدی را که تهدیدی برای مکتب امامت محسوب می شد، به فرصت بلند ترویج معارف اسلام ناب و اثبات حقانیت مکتب و اندیشه امامت تبدیل کردند، اما در این شرایط حضرت ثامن الحجج(ع) از فرصت مناظره برای اثبات حقانیت تفکرات و اندیشه های خویش بهره بردند.

عصر امام صادق(ع) اوج مناظره ها

مناظره همواره در طول تاریخ قالب مناسبی برای ارایه دیدگاه ها بوده است.قبل از امام رضا(ع) در عصر بقیه ائمه هم مناظره صورت می گرفت؛ بخصوص در دوران امام صادق(ع) مناظره به اوج خود رسید و آن حضرت با متکلمان عامه و سران فرقه های مختلف مثل خوارج،جبریون،دهریون و حتی ذنادقه به مناظره می پرداختند.امام صادق(ع) در مسجد پیامبر و در موسم حج در بیت ا... الحرام مناظره های مشهوری دارند که در تاریخ ثبت شده است.چندین مناظره بین امام صادق(ع)و ابوحنیفه امام اعظم اهل تسنن برگزار شد، بخصوص مناظره امام با او درباره رأی و قیاس در تاریخ مشهور است.

درباره امام محمد باقر(ع) در تاریخ آمده است که آن حضرت در سفری که به سوی شام دارند، از فرصتی که احضار اجباری هشام بن عبدالملک خلیفه وقت، برای امام پدید آورده بود بهره گرفتند و در برابر علمای نصارا از حقانیت اسلام، دفاع کردند؛ اما در دوران امام هشتم(ع) دوباره فرصت مناظره به شکل برجسته پیش آمد.

عمل صالح و دوستى آل محمد(ص)

عن الرّضا عليه السلام
لاتدعوا العمـل الصالـح و الاجتهاد فى العبادة اتكالا على حب آل محمد عليهم السلام و لا تدعوا حبّ آل محمـدعليهم السلام لامرهـم اتّكـالاً علـى العبـادة فـانـّه لايقـبل احـدهـمـا دون الاخر
امام رضا عليه السلام فرمود
مبادا اعمال نيك را به اتكاى دوستى آل محمد عليهم السلام رها كنيد
و مبادا دوستى آل محمد عليهم السلام را به اتكاى اعمال صالح از دست بدهيد
زيرا هيچ كدام از ايـن دو , به تنهايى پذيرفته نمى شود
بحار الانوار,ج 78,ص 348
________________________________________
پنج صفت مهم
عن الرّضا عليه السلام
خمـسٌ مـن لـم تكـن فيه فلاتـرجـوه لشـىءٍ مـن الـدنيـا و الاخـرة من لم تعرف الوثاقه فى ارومته و الكرم فى طباعهوالرصانة فى خلقهوالنبل فى نفسهو المخافة لربّه
امام رضا عليه السلام فرمود
پنج صفت است كه در هر كس نباشد اميد چيزى از دنيا و آخرت به او نداشته باشيد
ـ كسى كه درنهادش اعتماد نبينى
ـ و كسى كه در سرشتـش كرم نيابـى
ـ و كسـى كه در آفرينشـش استـوارى نبينى
ـ و كسى كه در نفسش نجابت نيابى
ـ و كسى كه از خدايش ترسناك نباشد
تحف العقـول, ص 446 وبحارالانوار,ج 78,ص 339
________________________________________

مژده به ظهور امام مهدی(ع) از همان سالهای آغازین ظهور اسلام آغاز شد و پیامبر گرامی اسلام(ص) در هر فرصت و مناسبتی که پیش می‏آمد مردم را به ظهور عدالت‏گستر موعود در آخرالزمان بشارت می‏دادند و آنها را از نسل و تبار، تولد وغیبت، ویژگیهای ظاهری، نشانه‏های ظهور، شاخصه‏های قیام رهایی‏بخش و مؤلفه‏های حکومت جهانی آن حضرت آگاه می‏ساختند. تا آنجا که امروز ما با صدها روایت که از طریق شیعه و اهل سنت از آن حضرت نقل شده مواجهه‏ایم.1

این سیره پس از رحلت نبی مکرم اسلام(ص) در میان اهل بیت طاهرین او(ع) استمرار یافت و هر یک از ایشان نیز در عصر خود تلاش کردند که باور مهدوی و فرهنگ انتظار را در میان امت اسلامی زنده و پویا نگهدارند و بدین طریق پیروان خود را در برابر هجوم مصائب، رنجها، دردها و بلاهای گوناگونی که از سوی حاکمان جور بر آنها روا داشته می‏شد، صبر و پایداری بخشند.
حرکت رو به گسترش معارف مهدوی در زمان امام باقر و امام صادق(ع) به اوج خود رسید و آن دو امام بزرگوار ضمن تبیین، تشریح، پالایش و پیرایش آموزه‏های اسلامی در زمینه‏های مختلف اعتقادی، اخلاقی و فقهی و تحکیم پایه‏های ایمانی پیروان خود، تلاش فراوانی برای توسعه و تعمیق اندیشه مهدوی و فرهنگ انتظار در میان شیعیان نمودند و با به جا گذاردن صدها روایت در این زمینه، این اندیشه و فرهنگ را تازگی و طراوت بیشتری بخشیدند.2
پس از این دو امام و پیش از امام حسن عسکری(ع) امامی که بیش از همه بر مواریث شیعی در زمینه باور مهدوی و فرهنگ انتظار افزود و گنجینه‏های گرانبهایی برای امت اسلام به یادگار گذاشت امام رضا(ع) است.
براساس پژوهش مؤلف محترم مسند الإمام رضا(ع)3 و تتبع پژوهشگران ارجمند مجموعه ارزشمند معجم أحادیث الإمام المهدی(ع)4 افزون بر 30 روایت از امام رضا(ع) در زمینه باور مهدوی و فرهنگ انتظار نقل شده که هر یک از آنها ما را با بعدی از ابعاد بیکران شخصیت امام مهدی(ع) و قیام رهایی‏بخش و عدالت‏گستر آن حضرت آگاه می‏سازد.

قصه غریب الغربائی امام رضا - آداب زیارت امام رضا علیه السلام - درباره زندگی امام رضا - دانشنامه امام رضا (ع) در حوزه نت‌ منتشر شدهشت ویژگی زیارت امام رضا علیه السلامسالروز حمله وحشیانه به حرم امام رضا با نام رضا -احادیث امام رضا ترجمه دعای امام رضا - نماز فارسی یا عربی؟؟ - ارامشای راهب کلیسا دیگر مزن به ناقوس - پرتو حسن تو عالم را گرفت پيوستگي تاريخ امام رضا (ع) با تاريخ مهين ما -ای کعبه انبیا رضا جان - بازتاب مهدویت در كلام امام رضا (ع) - احیای ام دین از دیدگاه امام رضا (ع) - خانواده و روابطِ همسران از دیدگاه حضرت امام رضا(ع) - عدالت امام از ديدگاه امام رضا عليه‏السلام با تأكيد بر عدالت اجتماعى -سندی ادبی از جریان حمله روسها به حرم امام رضا علیه السلام - رفتار امام رضا عليه السلام با خانواده - وضعیت شیعیان در زمان امامت امام رضا (ع) امام رضا(ع)و قیامهای علویان - جایگاه امامت از دیدگاه امام رضا علیه السلام - نماز عید فطر امام رضا علیه السلام خصلت های عاقل در کلام امام رضا -رهنمودهاى اخلاقى امام رضا(ع)برای آنان که طالب سعادتند. - حـــرم ضـــامـــــن آهـــو - عید مبارک - نقاره می زنند آبگیر نجات - دلم تنگ است... -همراه کبوتران حرمت... حس هشتم - نسل منتظر - انتظار و منتظر از ديدگاه امام رضا عليه السلام - انوار الهی کعبه عشق - نیایشی از حضرت رضا علیه السلام - معرفی کتاب شمس الشموس یا انیس النفوس - شهادت امام رضا علیه السلام از زبان اباصلت هروی نگاه آهو - هشتمین بهانه -همایش علمی اموزه های سیاسی امام رضا در مشهد -سخنان مقام معظم رهبری در مورد امام رضا (علیه السلام) قصه بلند مدینه تا مشهد شفا - چاره ی بیچارگان - محدودیت در راه‎های کسب درآمد در کلام امام رضا علیه السلامسوال از امام - معرفی تفصیلی کتاب مسند الامام الرضا (علیه السلام) -  فقر و غنا درفرمایش امام رضا (علیه السلام) - دواطعام فقرا -سفارش امام رضا(ع) برای رفع گرفتاری - فقر و غنا درفرمایش امام رضا (علیه السلام) - انفاق امــام رضا عليه‏ السلام - سرود رضا رضا بچه های آباده - نقش هجرت امام رضا(ع) درتعميق وگسترش تشيع ايرانيان تربیت نسل جوان از نگاه امام رضا -رسالت «اشك»، پاسداری از «خون شهید» است ... توسل به امام رضا (علیه السلام) -علت تشريع نماز جماعت در کلام امام علي‌بن‌موسي‌الرضا(ع)کرامات امام رضا(ع) به روايت اهل سنت -پیوند قلبی امام رضا(ع) و امام مهدی(عج) - ماجرای شمش طلایی که زمین تازیانه خورده تحویل امام(ع) داد - رضا، مقام زائر امام رضا(ع) - سیدغریب - ثروتمند شدن مردی بر اثر معجزه امام رضا -اينجا «مشهد» است قطعه اي از بهشت. یا امام رضا(علیه السلام) امام رضا و اب منی - ما دوتا کبـــــــوتریم - نامه یه عاشق امام رضااهمیت زیارت امام رضا علیه‏السلام در ماه رجب - ثواب تشرف به مكه و مدينه و كربلا و كاظمين و سامرا بيشتر است ، يا مشهد؟ -شمس ولایت - بهترین بندگان خدا چه کسانی هستند؟فرازهایی از زندگانی هشتمین امام عاشقان - سلام به خورشید تابان خراسان - نامه ای به امام هشتم (علیه السلام) - نامه‌هایی از امام رضا به ابن الرضا علیهماالسلام - در حرم امام رضا(ع) احساس آرامش و راحتي مي كنم -دستگيري امام رضا(ع) از زائر خود اي افتخار ما -فرمايش امام هادي(ع) درباره استجابت دعاي زائران حرم رضوي معجزات امام رضاشعر کبوترانه - ارج و قرب شهيد - داستان‌هايي از سيره‌ رفتاري امام رضا (عليه‌السلام) مي‌گويم زيارت شيرين؛ مي‌گويند... - هزاران دعا و بغض -طبيب جان - کلام آشنا - شهيدي که تابوتش باعث شد مادرش به زيارت امام رضا(ع) برود - رحمت خدا - ویژگی های یک مومن از نظر امام رضا سلام به امام رئوف - شهات امام رضا عله السلام از زبان اباصلت هروی -ممنون از همگی - نکته هايي ناب درباره زيارت  بوسيدن ضريح امام -نشان موی پیامبر - هشت درس از هشتمين آفتاب -سيره رضوي ؛مواسات و دلسوزي - سیره علامه طباطبایی در زیارت امام رضا علیه السلام چهل سال، مهمان سحر امام رضا علیه السلام -حکايات ؛ از هيبت شاهانه ات نمي هراسم! نامه ای به امام رضا -مروري بر انديشه هاي اقتصادي امام رضا(علیه السلام) - امام رضا از دیدگاه خود و حضرت محمد و امام علی و امام صادق - امام رضا و غدیکوی رضا (ع) اباصلت هروی خادم خورشحرفهای دلم ...سلام بر سيد گل ها اي آفتاب مهربانيبهترین فرصت زیارت امام رضا علیه السلام اصول اخلاق رضوي جرعه اي از آفتاب ؛ دين تو برادر توستتأمین رفاه خانواده در اندیشه حضرت رضا(ع) بوي آه - تکالیف والدین نسبت به فرزندان از منظر امام رضا(ع) -تسبيح بارانسيره رضوي ؛ از امام نافرماني نکنيد -زائر بارانی ام کدام سـمت افق میدوند آهوها -دعا و نیایش در کلام رضوی - خاکسار کوی عشقت آيا امام رضا عليه‏السلام با اهل بيت‌عليهم‌السلام و فرزندان خود به خراسان آمدند؟ -عنصر قانون در رعايت حقوق در زندگي امام رضا(ع) - شنبه چهاردهم بهمن 1391نيلوفر عشق -تأثیر شهادت امام رضا بر بیداری افکار عمومی(طیبه مروت)تاثیر علمی و فرهنگی حضور امام رضا(ع) در ایراناحیای امر دین از نگاه امام رضا(ع) - رویش دل واژه دعا و نیایش، سلاح مؤمنین است نگاهي به عملکرد علمي فضل بن شاذان ؛ روايت زندگي مردي که دانش را از امام رضا (ع) آموختامام رضا (ع) الگوي جامعه جديد عاشورا در شعاع خورشید -شعری در وصف امام رضا (ع) نگاهي به سيره تربيتي امام رضا(ع) -انديشمند آفريقايي در بارگاه ملکوتي مطهر حضرت رضا(ع): داستان همه به عشق ختم مي شود در پيشگاه تو واژه ها چه بي مقدارند.. -

  شيخ مفيد در ارشاد مي نويسد : امام رضا ( ع ) مأمون را در خلوت بسيار مورد پند و اندرز قرار مي داد و او را از خداوند مي ترساند و آنچه بر خلاف دستور آن حضرت انجام مي شد زشت مي شمرد . 

شيخ مفيد در ارشاد مي نويسد : امام رضا ( ع ) مأمون را در خلوت بسيار مورد پند و اندرز قرار مي داد و او را از خداوند مي ترساند و آنچه بر خلاف دستور آن حضرت انجام مي شد زشت مي شمرد . مأمون در ظاهر سخنان آن حضرت را قبول مي كرد ولي ناراحتي و سرگرداني خويش را از نصايح امام پنهان مي داشت . روزي حضرت رضا ( ع ) نزد مأمون آمد و ديد كه او براي نماز وضو مي سازد و غلامش آب بر دست او مي ريزد . پس امام ( ع ) به وي فرمود : اي اميرمؤمنان ! در پرستش پروردگارت كسي را شريك قرار مده . مأمون نيز آن غلام را رد كرد و خود به تنهايي كار وضويش را به انجام رساند . ولي اين فرمايش امام ( ع ) كينه و خشم او را نسبت به آن حضرت افزون كرد . همچنين هرگاه مأمون در محضر آن امام ( ع ) درباره فضل بن سهل و برادرش سخن مي گفت : امام ( ع ) عيبب كارهاي آن دو را براي مأمون بازگو مي كرد و از شنيدن سخنان آنان وي را بر حذر مي داشت . فضل و حسن نيز به اين مطلب پي بردند و همواره در نزد مأمون از آن حضرت بدگويي مي كردند و سخناني مي گفتند كه امام رضا ( ع ) را از چشم مأمون بيندازند و او را از ميل و علاقه مردم نسبت به آن حضرت مي ترسانيدند . آن دو آنقدر به اين كار خود ادامه دادند تا نظر مأمون رانسبت به امام ( ع ) برگرداندند به طوري كه مأمون كمر به قتل وي بست . ابو الفرج اصفهاني گويد : امام رضا( ع ) بيمار شد و در همان بيماري بدرود حيات گفت . پيش ازاين ، امام نزد مأمون از فرزندان سهل ياد مي كرد و عيب كارهاي آنان را به وي گوشزد مي كرد و مأمون را از توجه به آن دو باز مي داشت و بديهايشان را به وي تذكر مي داد .